1990’lı yıllarda İnegöl kaymakamı olan Hüseyin Atak Bey’in teşvik ve katkıları ile İnegöl Halk Kütüphanes’nin müdürü dostum Kenan Kahraman tarfından hazırlanan ve Belediye başkanı Cemal Arık’ın temsil ettiği vakıf adına bastırılmış olan “Geçmişten Günümüze İnegöl” isimli eserde belirtildiğine göre İnegöl’de kaymakamlık yapmış kişilerden- ulaşılabilenlerin- isimleri şunlardır:

I- CUMHURİYET ÖNCESİNDE:

Nazif Bey – Abdülhamit Hilmi Efndi – Abdülhalîm Efendi – Ali Zâhir
Efendi – Mehmet Emin Bey – İsmail Hakkı Bey – Hüseyin Nazmi Bey – Ali
Âsaf Bey - Murat Hamdi Bey – Mehmet Ali Bey (Bu üç kişi, beşer dönem üst
üste İnegöl’de kaymakam olmuşlardır.)

II- CUMHURİYET SONRASINDA:

Ekrem Bey – İbrahim Bey - A. Bahadıroğlu – Remzi Emiroğlu - Celâlettin
İnseli - Fethi Burak – M. Kâzım Bölülbaşı – Orhan Tüzemen - A. İhsan İnal – Kenan Özalman - A. İskender Saloğlu – Nurettin Önder – Osman Şeker – M. Tahir Tortor – Hayrettin Güner – Ahmet Sivaslıgil – M. Müfit
Gündüç – Güngör Erdoğan – Remzi Çobanoğlu –Veli Aslan – Hüseyin Atak ki kaynak olarak kullandığımız eser, bu zâtın teşvik ve önerileri doğrultusunda hazırlanarak okuyucu ile buluşmuştur.

Bu nedenle İnegöl’lüler, Hüseyin Atak Bey’e minnet borçludurlar. Çünkü İnegöl Ortaokulu tarih öğretmeni Merhum Turgut Çanmamaş tarafından hazırlanarak 1947 yılında Halk Evi tarafından bastırılmış olan “İnegöl” kitabından sonra ilk kitap, Kenan Kahraman’ın hazırladığı iş bu eser olmuştur.

Kültür açısından konuya bakıldığında önce öğretim ve kitap hatıra gelmektedir. İnegöl’de de ilk öğretim kurumu, İnegöllü İshak Paşa’nın ikinci defa sadrazam olduğu 1483 yılında adına yaptırdığı medresedir
ki bu medresenin dershane bölümünde “Gömme-Dolap” şeklinde bir de kütüphane tesis edilmiştir.

İshak Paşa’nın, 1483 yılında tesis ettiği bu kütüphane, 1897 yılında kaymakam Ali Âsaf Bey ile ilçe müftüsü Akşehirli Mehmed Nuri Efendinin teşvik ve gayretleri ile geniş bir kampanya açılmış ve yapılan bağış kitaplar ile İnegöl-İshak Paşa Kütüphanesi, zengin bir kitaplığa dönüştürülmüştür.

 İlçe müftüsü Akşehirli Mehmet Nuri Efendi, vefat ettiği 1907 yılına kadar bir kütüphaneci titizliğinde İnegöl İshak Paşa Kütüphanesi’ni halkın hizmetine açık tutmuş ve medresenin dershane bölümünü de müftülük makamı olarak kullanmıştır.

Ancak Kurtuluş Savaşı esnâsında ve 10 Temmuz 1921 ile 6 Eylül 1922 tarihleri arasında 13 ay 27 gün süren Yunan işgalinde İshakpaşa Kütüphanesi, büyük zarar görmüştür.

Sonrasında ise 1926 yılından itibaren İnegöl İshak Paşa Kütüphanesi, halk arasında “Hacı Hafız” lakabı ile şöhret bulmuş olan İshak Paşa Camii imam hatibi Ahmed Kabataş’ın sorumluluğuna verilmiştir.

Noktacı Kasım Efendi açısından konuya bakıldığında ise debbağlardan sonra
demircizâde âilesi, burayla ilgilenmiştir. Söz gelimi bu âileden Abbas Ağa, Kasım Efendi’nin telif ettiği “Cevahirü’l-Ahbâr” kitabını kendi adına, dîbacesiz ve de tarihsiz olarak, istinsah ettirmiş ve bu kitap, tekkede ders kitabı olarak okunmuştur.

Ardından da aynı âileye mensup Demircizâde Ali Riza Efendi, Kasım Efendi
Camii’nde imamet ve hitabet hizmetlerini yürütecek kişinin ücretini karşılamak üzere gayr-i menkul bağışında bulunmuştur ki günümüzde halk arasında “Bozçaarmutlu Hanı” diye anılan han ve dükkânlar, Demircizâde Ali Rıza Efendi’nin yapmış olduğu bu vakfa dahildir.

RECEP AKAKUŞ Hocanın eserinden düzenleyip yayına hazırlayan

Ayhan Talha Bayraktar