Muhterem Okuyucum! Elinizdeki bu yazı, tarihî kaynaklar üzerinde yapılan 15 yılı aşkın yorucu bir araştırma sonunda kaleme alınmıştır. Amacı, kuruluş aşamasında 1299 yılında Osman Gazi tarafından feth edilen Bilecik - Yarhisar ve İnegöl coğrafyasında oluşturulan sosyal yapının dayandığı manevî temelleri gün yüzüne çıkarmaktır.
İlk Osmanlı şehidini bağrında taşıyan İnegöl coğrafyası, Osmanlı’nın aşiretten devlete geçişinde son derece önemli bir rol oynamıştır.
Âşıkpaşazâde’nin, “Tevârih-i Âl-i Osman”isimli kaynak eserinde: “Gâziyân-ı Rûm, Ahîyân-ı Rûm, Ebdâlân-ı Rûm ve Bâciyân-ı Rûm” diye isimlendirilen ve Anadolu’nun, hem Türkleşmesini hem de İslamlaşmasını sağlayan o gözü pek kahraman alperenler, Osmanlı Devleti’nin kuruluş döneminde topluca bu coğrafyada birlikte at koşturmuşlardır.
Başta ilk Osmanlı şehidi Baykoca olmak üzere İnegöl fâtihi Turgut Alp, Samsa Çavuş, Konur Alp, Geyikli Baba, Akbıyık Sultan, Hayme Ana, Sultan Hatun ve diğerleri, İnegöl coğrafyasında derin iz bırakan kahraman alperenlerdir.
İşte bu oluşuma,tarihî bir perspektiften bakılarak ilk kaynaklara kadar inilmiş ve yapılan objektif yorumlar ile İnegöl’ün tarihsel kimliği ortaya konmaya çalışılmıştır.
Ardından da Antakya kökenli olup, önce Bursa’ya daha sonra da İnegöl’e gelip yerleşen ve kaleme aldığı “Cevâhirü’l-Ahbâr” kitabıyla İnegöllü ilk yazar olma hüviyetini kazanan Noktacı Kasım Efendi ve eseri ele alınmıştır.
Bu konudaki yazılarımız, 5 kısım ve 98 ara bölümden oluşacaktır. Birinci kısımda İnegöl, tarihî - coğrafî ve beşerî boyutta ele alınmış ve belgelere dayalı olarak objektif tespit ve yorumlar yapılmıştır.
İkinci kısımda – genel hatları ile - Kasım Efendi öncesi ve sonrasında İnegöl’de oluşan ve de gelişen sosyal ve ekonomik yapılanma, ele alınmıştır. Başlangıçta bir tek mahalleden ibaret olan İnegöl’de sosyal ve ekonomik yapılanma, aşama aşama takip edilerek bu gelişme, tarihi süreç içinde değerlendirilmiştir. Bu arada gelişim ve değişimi sağlayan konjöktörel şartlara ve İnegöl’ün gelişim ve değişiminde etkili olmuş tarihi kişiliğe sahip Paşa Yiğit’e, Hamzabey ve oğullarına, İshak Paşa ve oğullarına ve de bî kâr zâdelerine kısaca temas edilmiştir.
Üçüncü kısımda resim ve çizgilerle İnegöl ana başlığı altında belge niteliği taşıyan fotoğraf, kroki, plan ve alıntı metinlere yer verilmiştir ki bunlar, “Bibliyoğrafya” da yer alan kaynakları teyid eden belgelerdir.
Dördüncü kısımda Noktacı Kasım Efendi tarafından önce Arapça olarak kaleme alınmış sonradan yine kendi tarafından Türkçe’ye çevrilmiş olan “Cevâhirü’lAhbar” kitabının üçüncü bölümünü oluşturan “Kelime-i Tevhid” bölümü, kısmen, güncelleştirilerek ve de mesaj niteliği taşıyan “Ara-Başlıklar” konarak aktarılmıştır.
Beşinci kısımda Kasım Efendi’yi, derinden, cezp ederek Antakya’dan koparıp Bursa’ya getiren Osmanlı’nın kültürel değerlerinin oluştuğu ve de sergilendiği Bursa –Sultan İmaret vakıflarının ilki olan Sultan Orhan vakıflarından ve Noktacı Kasım Efendi ile yakın ilgisi bulunduğu için Bursa-Murâdiye Külliyesi’nde yer alan Şehzade Vakıfları’ndan kısaca bahsedilmiştir.
Yazılarımın eksiği ve zühûlen hatası da olabilir. Doğru olanların paylaşılmasını, eksik olanların tamamlanmasını –varsa- hatalarının da tarafıma bildirilerek düzeltilmesine vesile olunmasını siz sayğı değer okuyucularımdan ve hemşehrilerimden beklerim..
Recep Akakuş Hocanın eserinden düzenleyip yayına hazırlayan
Ayhan Talha Bayraktar
