Neden özellikle 1967? diye soracak olursanız, peşinen cevaplandırayım: Çünkü o yıl valilik Bursa il yıllığını yayınladı. 1967 Bursa İl Yıllığı’nda vilayet merkezi ve bütün ilçeler hakkında ayrıntılı bilgiler mevcuttur. Ayrıca söz konusu yıllıkta çok sayıda fotoğraf yer almaktadır. Biz de bu kaynaktan hareketle dönemin İnegöl’üne bakalım!
1967’de TBMM’de bulunan milletvekilleri ve senatörler tanıtılmıştır. İnegöl bir senatör ve bir milletvekili ile yerini almıştır. Senatör Saffet Ural, 1923’te İnegöl’de doğmuştur. Harp okulu ve Harp Akademisi mezunu bir subay iken, zaman içerisinde terfiler almıştır. Sonunda hava kuvvetlerinde paşalığa kadar yükselmiştir. 1960’ların ortalarında emekli olmasının ardından senatör sıfatıyla TBMM’ye girmiştir. Saffet Paşa’nın sicilinde Sırpça bildiği de yazılıdır.
Bizim 1967’de bir de milletvekilimiz var ki, onu İnegöl’de tanımayan nerdeyse yoktur: Ahmet Türkel. 1922 doğumlu, hizmetleriyle gerçek bir İnegöllü olan Türkel, iktisatçıdır; ticaret bakanıdır. İnegöl’ü bugünkü büyük İnegöl yapan adamlardan biridir rahmetli Ahmet Türkel.
Şimdi de dönemin, 1967’nin, İnegöl kaymakamını tanıyalım biraz: Osman Şeker adındaki kaymakamımız aslen Antakyalıdır. Mülkiye’den 1948’de mezun olduktan sonra birçok kaymakamlıklarda bulunmuş; en son Turgutlu’dan İnegöl’e tayin etmiştir. Biraz Fransızca ve biraz da İngilizce bilirmiş.
İnegöl’e bağlı Tahtaköprü beldesinin bucak müdürünün adını da kaydedelim: Ahmet Yavuz. Bursa İl Genel Meclisi’nin İnegöllü üyeleri ise şunlardır: Ragıp Şekerciler, Nuri Kuru Şükrü Kansu ve Behçet Menderes.
1967’de İnegöl belediye başkanlığını yapan Ahmet Akyollu da, aradan yaklaşık altmış yıl geçtiği halde, hâlen çok tanınan biridir. Kendisi aslen Batı Trakya göçmenidir. İskeçe’de doğmuş ve 1932’de oradaki ortaokuldan mezun olmuştur. Yıllıkta başkandan hemen sonra belediyenin 25 kişiden oluşan meclis üyelerinin isimleri sıralanmıştır. İnegöl Belediyesi’nin 1966 ve 1967 yılları gelir ve gider rakamları da belirtilmiştir.
Peki, o yıl İnegöl’de faaliyet gösteren dernekler nelerdir? Beş tane yazılmış: Verem Savaş, Din Görevlileri, Cami Yaptırma, Kuran Kursu ve Okul Yaptırma derneklerinden gayri bir sivil toplum kuruluşu görünmüyor.
1967 yıllığının 27. – 28 ve 29. sayfalarında isim isim İnegöl’ün o günkü merkez ve köy muhtarlarının isimleri yazılmıştır. İnegöl merkeze bağlı 74; Tahtaköprü bucağına bağlı 20 köy vardır. Bursa’ya 45 km uzaklıktaki İnegöl ilçesinin yüzölçümü 956 km kare olup; rakımı 335 metredir. Nüfusunun toplamı 77 bindir. Bunun 27 bini merkezde; gerisi köylerde yaşamaktadır. Tahtaköprü bucağının da köyleri ile beraber nüfusu 8287’dir. Sadece 57 yıl öncesinden bugüne (2024 yılına) geldiğimizde nüfustaki değişim inanılmaz gibidir.
1967 Bursa İl Yıllığı’nda İnegöl’ün bir haritası ve Nuri Doğrul Caddesi’nden bir fotoğraf verilmiştir. Ayrıca Oylat kaplıcalarından bir görünüm de verilmiştir.
Cumhuriyetin kuruluşunda 1967’ye kadar geçen kırk dört sene içinde İnegöl’ün nüfus artışını gösteren rakamsal tabloya yer verilmiştir. Buna göre 1927 sayımında 58720; 1935’te 53143; 1940’ta 53640; 1945’te 59435; 1950’de 62943; 1955’te 66222; 1960’ta 74539 ve 1965 yılına gelindiğinde nüfus 77012’ye yükselmiştir. Bu verdiğimiz rakamlar İnegöl’ün toplam (merkez + köyler) nüfusudur. Sadece şehir merkezine baktığımızda ise 1955’te 19450; 1960’ta yirmi bini geçerek 25297 olmuştur. 1965’te daha da artarak 27720 olmuştur. Yine de merkez nüfusu köylerin toplamına göre düşünüldüğünde çok azdır.
İnegöl’de toplam 94 köyün sadece 8’inde okul henüz yoktur. İnegöl Lisesi’nde (Ortaokul da içinde) 960 öğrenciye 28 öğretmen düşmektedir. Ayrıca İnegöl Sanat ve Kız Sanat Enstitüleri vardır: 314 erkek; 93 kız buralarda eğitim görmektedir ve 32 öğretmen görev yapmaktadır. İnegöl Lisesi’nin pansiyon binası 450 bin lira tahmini inşaat bedeli ile yapılmaktadır. 1967 yılı itibarıyla bunun için 50 bin lira harcama yapılmıştır. İnegöl’de okuma-yazma bilmeyen halka yönelik iki okuma odası ve dokuz okuma köşesi oluşturulmuştur. İnegöl’de İshakpaşa Halk Kütüphanesi ve Çocuk Kütüphanesi açıktır. İlkinin 15 binden fazla; ikincisinin ise 2500’e yakın kitabı bulunmaktadır.
1967’de İnegöl’de sadece bir tane yerel gazete çıkmaktaydı: Dursun Cinkarataş’ın çıkardığı Gazetenin adı: Altı Eylül. Haftalık çıkan bu gazetenin idare binası Hal yanındaydı.
İnegöl’ün tarihî eserleri olarak yıllıkta sadece dört tane sayılmıştır: 1) İshakpaşa Cami ve Medrese, 2) Yıldırım Cuma Camisi, 3) Kurşunlu Köyü Camisi (Yıldırım Beyazt devri eseridir) ve 4) Ortaköy Kervansarayı (İki katlıdır; haraptır; terk edilmiştir).
İlimizde Kooperatifçilik başlığı altında ismi verilen kooperatiflerden İnegöl ile ilgili dikkatimizi çekenler şunlardır: İnegöl Esnaf Kefalet, Bakkallar – Kırtasiyeciler – Hırdavatçılar – Zücaciyeciler v.b. M.M. Zirai Ürünler İstihsal ve Satış, Hayriye Köyü Tarımsal Ürünler, Hilmiye, Gündüzlü, Çayyaka Köyleri Sınırlı Sorumlu Üretim Pazarlama, Kurşunlu Köyü Kalkınma, Edebey Köyü Müstahsilleri Yaş Meyve kooperatifleri.
Bursa’daki otobüs işletmeleri kısmında İnegöl firması tanıtılmıştır. Firmanın işletmecisi İbrahim Ormancı’dır. Telefon numarası 6121’dir. İnegöl köylerinde bulunan kurum, hizmet ve tesisleri gösteren ayrıntılı bir grafik vardır. Grafiğin sonunda bir özet (icmal) yapılmıştır. Buna göre Köylerin tamamında cami; büyük çoğunluğunda okul vardır. Telefonu olan köy sayısı 20’dir. Sağlık kurumları bakımından köyler geri kalmıştır. Sadece bir sağlık evi, üç ana çocuk sağlık istasyonu, iki özel idare dispanseri vardır. Köy ebesi ve sağlık memuru bulunan gurup merkezi ise iki adettir.
