Bursa, iki yıl, iki ay ve iki gün süren işgal zulmünden 11 Eylül 1922 tarihinde kurtuldu. Bu kurtuluşla beraber, o yılın sonbaharını -adeta ilkbahara çeviren- müthiş bir heyecan, coşku ve sevinç hâli yaşandı.
Denilebilir ki, Bursa şu son yüzyılının hiçbir mevsiminde böyle olağanüstü bir durum yaşamamıştır. 12 – 13 Eylül’den başlayarak Bursa’nın kurtuluşu ile ilgili manşetler atan gazetelerde: “İstiklâlimizin beşiği, ilk payitahtımız, sevgili Bursamız, en kıymetdâr ve en mukaddes beldemiz …” gibi ifadelerle anılan Bursa, uzunca bir süre gündemden düşmedi.
Gazete ve dergiler, arşivlerindeki Bursa manzaralı fotoğraflarını çıkarıp birinci sayfalarında, kapaklarında bu fotoğraflara yer verdiler. Bursa’nın kurtuluşu, Ankara’da yirmi bir pare top atışıyla, eşsiz bir sevinçle kutlandı.
Teşrinievvel 1338 (Ekim 1922)’de Bursa’da kimler yoktur ki? Hamdullah Suphi, Türk(ün) Ocağı(nı) Bursa’da yeniden açmakla şehrin hasret kaldığı milli kültür damarlarını tazelerken; Yahya Kemal, uzunca bir süredir gelemediği Bursa’nın tarihî iklimini teneffüs ediyor.
Öte yandan Darülfünun’un (İstanbul Üniversitesi) meşhur hocalarından Şekib Bey ruhiyat konferanslarını veriyor.
Ruşen Eşref şehre gelen başkumandan ve diğer büyük kumandanlarla söyleşi yapmak fırsatını kollarken, Halide Edib, Yakup Kadri ve Falih Rıfkı gibi ünlü gazeteci ve yazarlar yolculuk gözlemlerini; Bursa’dan kaçıp giden Yunan’ın sebep olduğu faciayı rapor haline getiriyorlar.
En zor zamanlarda Bursa mebusluğu yapmış olan Şeyh Servet Efendi, Ulucami’de halkın anlayabileceği şekilde ama son derece tesirli Türkçe vaazlar verirken; bir diğer mebus Muhiddin Baha, türbelerin önünde toplanan kalabalıklara duygusal nutuklar çekiyor...
Bütün bunlar ve daha fazlası Ekim 1922’nin bilhassa ikinci yarısında Bursa’da gerçekleşmiştir. İlk TBMM’de çok zor bir süreçte Bursa’yı temsil eden mebuslar, işgalden kurtulan Bursa’yı kalkındırmak ve perişan durumdaki Bursalılara yardım etmek maksadıyla “Bursa Yurdu” adında bir cemiyet kurdular.
Bu dernek, kurtuluşun ertesinde Bursa’ya hareket etti ve orada bir dizi etkinlikler düzenledi. Adı geçen cemiyet 1 Ekim 1922 Pazar günü Tophane’de Osman ve Orhan Gazi Türbeleri’nde büyük bir kalabalık eşliğinde anma töreni gerçekleştirdi.
Dikkat çekici konuşmaların yapıldığı; duygusal anların yoğun yaşandığı bu etkinliği, İkdam Gazetesi 7 Ekim 1922 tarihli sayısında: “Osman’ın Huzurunda” başlığıyla şöyle vermiştir:
“Bursa mebuslarının teşkil ettikleri “Bursa Yurdu” heyeti Ankara’dan Bursa’ya vasıl olmuşlar ve Bursalılar tarafından azîm heyecanlarla karşılanmışlardır. Teşrinievvel’in ilk günü bu heyet şehre dahil olarak bütün güzergahı binlerce seyircinin alkışları, şükranları, mutluluk gözyaşları arasında belediye dairesine muvasalat etmişlerdir.
Belediyede ufak bir istirahatı müteakkıb heyet yayan olarak ulu hakan Osman’ın türbesine ehda olunacak bayrağı tekbirlerle türbeye götürmüş ve huzzarı sıcak gözyaşlarıyla ağlatan ilahi dakikalar yaşanmıştır.
DR.SALİH EROL
